LƯỢC SỬ THÀNH LẬP HỌC VIỆN MỤC VỤ
1. Thao thức của các vị chủ chăn
Từ trước năm 1975, Đức cố Tổng Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình đã quan tâm đến việc huấn luyện giáo dân, nhưng chưa có một cơ sở riêng để thực hiện, nên đã cho mở các lớp thần học giáo dân tại Đại Chủng viện thánh Giuse vào các mùa hè.
Đức Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn, Tổng Giám mục Sài Gòn (1998-2014), từ những tháng ngày đầu khi về nhận trách nhiệm chăm sóc đoàn chiên Chúa tại thành phố này, ngài cũng thao thức: “Để đào luyện các linh mục tương lai, thì có chủng viện; việc đào tạo tu sĩ thì có các học viện Dòng hay liên Dòng, còn giáo dân thì chưa có nơi chốn đào tạo.”
Để đáp ứng nhu cầu mục vụ này, theo sự hướng dẫn của Đức Hồng y Gioan Baotixita, năm 2000 Tòa Tổng Giám mục Sài Gòn đã đề xuất với chính quyền trao lại Tiểu Chủng viện thánh Giuse, nơi được mượn làm trường Trung học Tài Chánh Kế Toán IV. Ngày 20.9.2004, cơ sở này đã được Bộ Tài Chính Kế Toán bàn giao lại cho Tòa Tổng Giám mục. Trung tâm Văn hóa Công giáo là tên gọi thuở ban đầu của Trung tâm Mục vụ.
2. Những bước khởi động
Theo định hướng của Đức Hồng y Gioan Baotixita, Trung tâm Mục vụ nhằm mục đích đào tạo đội ngũ giáo dân trưởng thành. Nhờ đó, anh chị em giáo dân cộng tác hữu hiệu với các vị mục tử trong sinh hoạt tại giáo xứ cũng như giáo phận; đồng thời, tham gia tích cực hơn vào sứ mạng yêu thương và phục vụ của Hội Thánh giữa xã hội.
Ngày 6.11.2006, Đức Hồng y Gioan Baotixita bổ nhiệm linh mục Phêrô Nguyễn Văn Khảm làm Giám đốc Trung tâm Mục vụ.
Ngày 2.11.2011, Ủy ban nhân dân Thành phố đã có công văn số 5480/UBND-PCNC chấp thuận Tòa Tổng Giám mục Thành phố thành lập Trung tâm Mục vụ Tổng Giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh.
Trung tâm Mục vụ đi vào hoạt động với khóa Thánh Kinh 100 Tuần do cha Giám đốc Phêrô Nguyễn Văn Khảm phụ trách và khóa Sư phạm Giáo lý do cha Laurensô Đỗ Hữu Chỉnh giảng dạy. Đây là thời kỳ sơ khai của Học viện Mục vụ.
3. Hình thành và phát triển
Từ cuối năm 2006, một số linh mục được đào tạo chuyên môn lần lượt trở về và được Đức Hồng y quy tụ tại Trung tâm Mục vụ để làm việc chung cùng hình thành đội ngũ huấn luyện. Phần lớn các linh mục này đều là những người phụ trách các Ban Mục vụ trong Tổng Giáo phận. Đội ngũ đã hình thành cần chương trình đào tạo quy củ hơn, nên Học Viện Mục Vụ đã xây dựng chương trình đào tạo giáo dân dựa trên bốn chiều kích: Nhân bản, Đức tin, Mục vụ và Xã hội.
4. Hướng về tương lai
Sau 19 năm hoạt động, ngày 25.3.2023, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng đã chính thức quyết định thành lập Học viện Mục vụ của Tổng Giáo phận, phê duyệt Định hướng và Sứ mạng, và bổ nhiệm Ban Điều Hành của Học viện.
Với quyết định thành lập chính thức này, bên cạnh các khóa đào tạo Tác viên Tin Mừng, Đào sâu đức tin, Mục vụ chuyên ngành, Học viện Mục vụ tổ chức thêm chương trình đào tạo Cử nhân thần học dành cho giáo dân và tu sĩ.