Chúa Nhật III Thường Niên - Năm C (1/3)

Chú giải Tin Mừng Chúa Nhật III Thường Niên - Năm C

SỨ VỤ CỦA ĐẤNG MÊSIAH NGÔN SỨ

(Lc 1,1-4; 4,14-21)

 

 

Bản Văn và dịch sát nghĩa

Hy Lạp

Việt

Ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι διήγησιν περὶ τῶν πεπληροφορημένων ἐν ἡμῖν πραγμάτων,   2  καθὼς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ᾽ ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου,   3  ἔδοξεν κἀμοὶ παρηκολουθηκότι ἄνωθεν πᾶσιν ἀκριβῶς καθεξῆς σοι γράψαι, κράτιστε Θεόφιλε,   4  ἵνα ἐπιγνῷς περὶ ὧν κατηχήθης λόγων τὴν ἀσφάλειαν.   ….   14  Καὶ ὑπέστρεψεν ὁ Ἰησοῦς ἐν τῇ δυνάμει τοῦ πνεύματος εἰς τὴν Γαλιλαίαν. καὶ φήμη ἐξῆλθεν καθ᾽ ὅλης τῆς περιχώρου περὶ αὐτοῦ.   15  καὶ αὐτὸς ἐδίδασκεν ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν δοξαζόμενος ὑπὸ πάντων.   16  Καὶ ἦλθεν εἰς Ναζαρά, οὗ ἦν τεθραμμένος, καὶ εἰσῆλθεν κατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτῷ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων εἰς τὴν συναγωγὴν καὶ ἀνέστη ἀναγνῶναι.   17  καὶ ἐπεδόθη αὐτῷ βιβλίον τοῦ προφήτου Ἠσαΐου καὶ ἀναπτύξας τὸ βιβλίον εὗρεν τὸν τόπον οὗ ἦν γεγραμμένον·   18  πνεῦμα κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ οὗ εἵνεκεν ἔχρισέν με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς, ἀπέσταλκέν με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει,   19  κηρύξαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν.    20  καὶ πτύξας τὸ βιβλίον ἀποδοὺς τῷ ὑπηρέτῃ ἐκάθισεν· καὶ πάντων οἱ ὀφθαλμοὶ ἐν τῇ συναγωγῇ ἦσαν ἀτενίζοντες αὐτῷ.   21  ἤρξατο δὲ λέγειν πρὸς αὐτοὺς ὅτι σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφὴ αὕτη ἐν τοῖς ὠσὶν ὑμῶν.   (Lk. 4:14-21 BGT)

1 Bởi vì có nhiều người đã cố gắng soạn bản tường thuật về những sự việc đã được hoàn tất giữa chúng ta.   2 Theo như những người những kiến tận mắt ngay từ khởi đầu và những người đã trở thành người phục vụ của lời, đã trao cho chúng tôi.   3 Tôi cũng vậy, sau khi đã xem xét tất cả những điều trên kỹ càng, dường như tôi cũng nên viết ra cho ngài theo trình tự, thưa ngài Theophilos đáng kính.   4 Để ngài có thể biết về sự chắc chắn của giáo huấn mà ngài đã được dạy.   ….   14 Đức Giêsu đã trở về miền Galilaia với quyền năng của Thần Khí, và tin tức về Người lan ra khắp vùng lân cận.   15 và Người cứ giảng dạy trong các hội đường của họ, và được mọi người tôn vinh.   16 Rồi, Đức Giêsu đến Nadarét, là nơi Người đã lớn lên và Người vào hội đường như Người vẫn quen làm trong ngày Sabát, và đứng lên đọc [Sách Thánh].   17 Người được trao cho cuốn sách ngôn sứ Isaiah. Khi mở sách ra, Người tìm thấy nơi mà đã được chép rằng:   18 Thần Khí Chúa ở trên tôi, vì Chúa đã xức dầu cho tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho những người nghèo khổ. Người đã sai tôi đi để công bố sự giải thoát cho những tù nhân, sự phục hồi thị giác cho những người khiếm thị, để giải thoát những người cùng khổ.   19 công bố một năm hồng ân của Chúa.   20 Sau khi cuộn sách lại và trả cho người giúp việc hội đường, Người ngồi xuống. Mọi con mắt trong hội đường đều chăm chú nhìn Người.   21 Người bắt đầu nói với họ: “Hôm nay điều được viết, văng vẳng trong tai quý vị, đã được hoàn trọn.”

Bối cảnh

Lc 1,1-4 là Lời Tựa của Tin Mừng Luca. Lời Tựa này cho thấy sự nối kết chặt chẽ giữa hai tác phẩm của tác giả Luca: Tin Mừng Luca và sách Công Vụ. Điểm nối kết rõ ràng nhất là nhân vật mà cả hai tác phẩm gửi đến. Đó là ông Theophilos. Sách Công Vụ Tông Đồ đề cập đến cụm từ “thông điệp trước [đầu tiên]” ngụ ý là Tin Mừng Luca (Cv 1, 1: “Trong thông điệp trước, tôi đã tường thuật tất cả những việc Đức Giêsu làm và những điều Người dạy từ những ngày đầu tiên”). Mệnh đề chỉ thời gian “từ những ngày đầu” (Cv 1, 2) tương đương với ý tưởng “những chứng nhân từ lúc ban đầu” (Lc 1, 2).

Lc 4,14-15 là phần khởi đầu của những trình thuật về sứ vụ của Đức Giêsu tại Galilaia. Đây là phần giới thiệu tổng quát về sứ vụ của Đấng Mêsiah. Người có quyền năng của Thần Khí, giảng dạy tại vùng Galilaia, trong các hội đường và được mọi người tôn vinh.

Lc 4,16-21 là câu chuyện kể về một lần giảng cụ thể của Đức Giêsu tại Nadarét. Cũng giống như phần giới thiệu tổng quát. Người giảng dạy trong hội đường ở Nadarét vào ngày Sabát. Cả ba tác giả Tin Mừng Nhất Lãm đều ghi lại câu chuyện Đức Giêsu về giảng dạy tại quê nhà và bị những người đồng hương từ chối (Mt 13,53-58; Mc 6,1-6). Tuy nhiên, trình thuật của tác giả Luca dài hơn và bao gồm lời trích trong sách ngôn sứ Isaiah. Hơn nữa, tác giả Luca đặt câu chuyện này vào đầu sứ vụ của Đức Giêsu trong khi tác giả Mátthêu và tác giả Máccô kể câu chuyện này sau khi Đức Giêsu đã giảng dạy và làm nhiều dấu lạ ở nhiều nơi khác. Lời của ngôn sứ Isaiah được trích lại trong câu chuyện này nối kết với truyền thống của sách ngôn sứ Isaiah trong Cựu Ước, đồng thời giới thiệu về vai trò, sứ vụ của Đức Giêsu trong toàn bộ Tin Mừng: Rao giảng Tin Mừng cho người nghèo; chữa lành người mù; giải thoát người tù; giải thoát những người cùng khổ; công bố năm hồng ân của Chúa.

Cấu Trúc

Lc 1,1-4: Lời tựa Cấu trúc Tuần hoàn	a. Bởi vì nhiều người đã cố gắng… (1a)        b. Biên soạn trình thuật những sự việc… (1, 1b)               c. Như những chứng nhân tận mắt… đã trao lại cho tôi (1, 2) a’. Tôi cũng… (1, 3a)        b’. Viết một tường thuật theo trình tự cho ngài (1, 3b)              c’. Để ngài có thể biết cách chắc chắn (1, 4)
Lc 4,14-15: Giới thiệu chung	Hoạt động: Với quyền năng Thần Khí, Giảng dạy Nơi chốn: Ở Galilaia, trong các hội đường Hiệu quả: Được tôn vinh, tiếng tăm đồn ra
Lc 4,16-21: Câu chuyện tại Nadarét	Bối cảnh: Tại Nadarét, trong hội đường, ngày Sa-bát (16a) A. Đứng – người ta đưa sách - mở sách – đọc (16b-17)              B. Đoạn trích sách ngôn sứ Isaiah (18-19) A’. Đóng sách – trả sách – ngồi - giảng (20-21)

Một số điểm chú giải

1,1-4: Lời Tựa

Phần Lời Tựa của Tin Mừng Luca bao gồm hai phần: (i) Những điều có trước (những trình thuật khác và nguồn của các trình thuật là các chứng nhân tận mắt); (ii) Đóng góp của Luca (phương pháp biên soạn và mục đích biên soạn)^[1]. Lời Tựa này, thực ra, là một câu văn dài chứ không phải gồm nhiều câu như chúng ta thấy ngày nay. Có nhiều Lời Tựa tương tự trong các tác phẩm lịch sử của các gia Hy Lạp và của những bài khảo luận về y khoa và khoa học Hy Lạp^[2].

1.     Nhiều người… bản trình thuật: Phần cấu trúc trên đã cho thấy nhân vật “nhiều người” đối lại với “tôi” (tác giả Luca). Nhiều người là những người biên soạn “bản trình thuật” trước Luca. Điều này cho thấy rằng Luca thừa nhận trước Tin Mừng của ông đã có những người khác biên soạn câu chuyện Tin Mừng của Đức Giêsu. Những người trước đó có thế là tác giả của Tin Mừng Máccô, tác giả của Tin Mừng được tin là viết trước Tin Mừng Luca. Đó cũng có thể là tác giả Tin Mừng Mátthêu hoặc cũng có thể là những tác giả mà có trong đầu Luca mà chúng ta không thể biết. Điều cần nhấn mạnh là Luca không phải là tác giả đầu tiên biên soạn Tin Mừng và Tin Mừng của ông có cơ sở từ tác phẩm của những người đi trước.

2.     Những chứng nhân tận mắt: Những chứng nhân tận mắt từ thuở ban đầu là những người đã cung cấp nguồn cho những tác giả trước tác giả Luca và cho cả Luca nữa. Những người này cũng có thể là là những “người phục vụ lời”. Họ có thể là các Tông Đồ và những người thế hệ đầu tiên đã chứng kiến những điều Đức Giêsu làm và nghe lời Đức Giêsu giảng và đã trở thành những sứ giả Tin Mừng. Họ cung cấp nguồn tài liệu cho các tác giả Tin Mừng bằng những lần giảng dạy của họ hoặc cũng có thể họ kể lại cho những người biên soạn trong đó có ông Luca. Tác giả Luca, theo truyền thống, là bạn đồng hành của ông Phaolô (Cl 4,14; 2 Tm 4, 11; Plm 1, 24), ông theo vị Tông Đồ trên con đường rao giảng. Vì thế, nguồn mà tác giả có rất có thể đến từ Phaolô. Những nguồn cung cấp từ những chứng nhân tận mắt và những “người phục vụ lời”, cùng với nguồn của những người đã biên soạn trước đã mang lại cho Ông Theophilos một sự hiểu biết về sự chắc chắn về những điều ông đã được dạy. Theo truyền thống, Tin Mừng Luca được biên soạn dựa trên Tin Mừng Máccô, nguồn chung với Tin Mừng Mátthêu, gọi là nguồn Q, và một nguồn riêng của Luca, có thể gọi là nguồn L.

3.     Tôi cũng …viết ra theo thứ tự: “Tôi” (Luca), đối lại với “nhiều người” được đề cập trước đó. Nếu như nhiều người trước đã “biên soạn” (ἀνατάσσομαι) thì tác giả Luca “viết theo trình tự” (καθεξῆς γράψαι). Đó là hai lối diễn tả khác nhau của cùng một công việc: Biên soạn Tin Mừng. Tiến trình này bao gồm việc thu thập nguồn tài liệu có trước, (truyền miệng hoặc văn bản viết), rồi sau đó sắp xếp theo trình tự hợp lý và thêm bớt những từ, cụm từ nối kết, cũng như sửa đổi những câu từ mà tác giả xem là phù hợp hơn. Tiến trình này được tác giả Luca thực hiện một cách cẩn thận, sau khi đã theo sát, hay nghiên cứu kỹ lưỡng (παρακολουθέω). Trạng từ (ἄνωθεν, anothen) đi với động từ “theo sát” (nghiên cứu) này rất nhiều nghĩa: “từ trên”, “từ đầu”, “từ lâu”, diễn tả sự lặp “lại”. Như vậy, tác giả Luca có thể đã nghiên cứu từ lâu hoặc theo sát ngay từ đầu, “tất cả” công việc biên soạn, tác phẩm, và nguồn tài liệu của các tác giả đi trước^[3]. Điều này nhấn mạnh đến sự chắc chắn, tính đáng tin cậy của tác phẩm của ông với lợi thế rút kinh nghiệm những nguồn đi trước, và phong cách làm việc nghiêm túc của ông.

4.     Theophilos: Theophilos là một tên gọi được cả dân ngoại lẫn người Do Thái dùng rất phổ biến vào thế kỷ thứ ba trở đi.  Đây là một tên ghép rất ý nghĩa trong tiếng Hy Lạp. “-Theo-” có gốc từ danh từ “θεός” (Theos), nghĩa là “thần”, “Chúa”. Từ đó xuất phát từ “Theology”: Ngành học về Chúa, thường quen gọi là “thần học”. “-Philos-” có gốc là danh từ “φίλος” (philos), nghĩa là “người bạn”, “người thương”. Danh từ này có động từ là “φιλέω” (philéồ), có nghĩa là “yêu mến”. Đây chính là động từ Đức Giêsu đã dùng để hỏi ông Phêrô lần thứ ba “anh có yêu mến thầy không?” (φιλεῖς με: Ga 21, 17) (hai lần đầu Đức Giêsu dùng động từ “ἀγαπάω- agapáồ ”, cũng có nghĩa là yêu). Trong cả ba lần Đức Giêsu hỏi (dù Đức Giêsu dùng động từ agapáồ hay philéồ) ông Phêrô đều trả lời bằng động từ “phileo”. Danh xưng “theophilos” tốt hơn nên được hiểu là “người thương của Thiên Chúa”. Ông là người đặc biệt quan trọng đối với tác giả Luca, vì cả hai phần của tác phẩm của Luca (Tin Mừng Luca và sách Công Vụ đều được viết cho ngài Theophilos). Ông có thể là trưởng của một cộng đoàn. Theo L. Johnson, người mà tác phẩm đề cập đến trong Lời Tựa thường là người bảo trợ tài chính cho việc xuất bản^[4]. J. Fitzmyer không đồng ý với cách hiểu này. Theo ông, tính từ “đáng kính” trước danh xưng Theophilo cho thấy ông là người có địa vị xã hội, được tác giả Luca kính trọng. Ông có thể là một người Kitô hữu mới học đạo. Theophilos tượng trưng cho những độc giả Kitô hữu thời của tác giả Luca và sau đó^[5].

5.     Để ngài có thể biết sự chắc của “lời”: Mục đích của việc tác giả Luca biên soạn sách Tin Mừng được diễn tả cách rõ ràng bằng liên từ chỉ mục đích “ἵνα” (hina, để mà). Động từ “ἐπιγινώσκω” diễn tả một tiến trình hiểu biết. Nó cũng có nghĩa là “nhận ra”, “nhận thức” và “hiểu”. Điều mà ông cần “nhận biết” là gì? Đó là “lời” (logos) ông đã được “chỉ dẫn”. “Lời” ở đây có thể hiểu là những chỉ dẫn giáo lý đầu tiên, sơ khởi mà ông đã được lãnh nhận^[6]. Những điều tác giả Luca viết cách bài bản trong Tin Mừng này giúp “gia cố” kiến thức sơ khởi của ông Theophilos về Đức Giêsu Kitô^[7].

4,14-15: Giới Thiệu Tổng Quát về sứ vụ

Phần này giới thiệu tổng quát về sứ vụ của Đức Giêsu tại miền Galilaia. Sứ vụ này được sức mạnh của Thần Khí đồng hành. Sự kết hợp giữa “quyền năng” và “Thần Khí” trong đoạn này có thể tìm thấy trong những đoạn khác, chỉ có trong các bản văn của tác giả Luca: Lc 24, 49; Cv 1, 8; 10, 38). Hơn nữa, những nhân vật khác trong trình thuật Thời Thơ Ấu cũng được Thánh Linh tác động: Dacaria (1, 67); Gioan Tẩy Giả trong bụng bà Êlisabét (1,41.44); bà Êlisabét (1, 41), và Simeon (2,25.26.27). Tuy nhiên, tác động quyền năng của Thần Khí trên Đức Giêsu là thường xuyên và liên tục. Sau khi Đức Giêsu chịu Phép Rửa tại sông Giorđan và được Thánh Linh ngự xuống (Lc 3, 22), từ đó, Thánh Linh luôn đồng hành với Người: Trong cơn cám dỗ trong sa mạc (Lc 4, 1)^[8] và trong sứ vụ tại Galilaila (Lc 4, 14). Khi nhắc đến sự hiện diện của Thánh Linh trong phần giới thiệu tổng quát này, tác giả muốn độc giả lưu ý về sự đồng hành của Thánh Linh trên mọi nẻo đường sứ vụ của Đức Giêsu. Sứ vụ chính của Người là giảng dạy^[9]. Động từ “giảng dạy” được dùng ở thì chưa hoàn thành diễn tả một hành động kéo dài, hoặc lặp đi lặp lại. Đó là “hoạt động đặc trưng của sứ vụ”^[10]. Người thường giảng dạy trong các hội đường và được mọi người tôn vinh. Tin tức về Người không chỉ hạn chế trong không gian miền đất Galilaia mà còn lan ra khắp vùng lân cận. Ghi chú về sự lan rộng tin tức (nổi tiếng) về Người đến các vùng lân cận được lặp lại nhiều lần trong Tin Mừng Luca, như là một dấu hiệu cho thấy Người là Tin Mừng cho dân ngoại (Lc 4,14.37; 7, 17). Giảng dạy là hoạt động đặc trưng của Đức Giêsu (4, 31; 5,3.17; 6, 6; 13,10.22). Có ít nhất bốn lần trong chương bốn, tác giả ghi lại Đức Giêsu giảng dạy trong các hội đường (4,16.28.33.38). Đây là lần hiếm hoi trong Tin Mừng thứ ba, tác giả nói Đức Giêsu được tôn vinh. Hầu hết các lần khác, Đấng được tôn vinh là Chúa Cha (5,25.26; 7, 16; 13, 13; 17,15.18; 23, 47), cho dù dấu lạ được thể hiện qua Đức Giêsu. Điều đó có nghĩa rằng Đức Giêsu không dành vinh quang cho riêng mình mà dành tất cả cho Chúa Cha. Đức Giêsu rất chủ động trong việc hướng vinh quang về cho Chúa Cha. Điển hình là trong phép lạ chữa lành mười người phong hủi, khi có một người trở lại lớn tiếng tôn vinh Thiên Chúa, Đức Giêsu liền hỏi: “Không phải mười người đều được sạch sao? Thế thì chín người kia đâu? Sao không thấy họ trở lại tôn vinh Thiên Chúa?” (Lc 17,11-19).

4,16-21: Rao Giảng Tại Nadarét

1.     Nadarét: Sau khi giới thiệu tổng quát về sứ vụ của Đức Giêsu tại vùng Galilaia, tác giả giới thiệu sứ vụ của Đức Giêsu tại một thị trấn cụ thể tại vùng này. Theo truyền thống của cả bốn Tin Mừng, Nadarét là nơi Đức Giêsu lớn lên (Lc 4, 16). Theo tác giả Luca, đây là quê nhà của Đức Maria, nơi Đức Maria nhận lời thiên sứ truyền tin (Lc 1, 26) và là nơi thánh Giuse sinh sống (Lc 2, 4). Tác giả Luca cũng gọi địa danh này là “thị trấn của họ” (Đức Maria và thánh Giuse): “Sau khi đã làm mọi việc theo Luật Chúa, họ trở về Galilaia, về thị trấn của họ là Nadarét” (Lc 2, 39). Đức Giêsu được gọi là Giêsu Nadarét (“Ἰησοῦ Ναζαρηνέ”-Iesou Nadarene): Lc 4, 34; 18, 37; 24, 19). Chính vì dân của thị trấn Nadarét quá quen thuộc với Đức Giêsu nên họ khó có thể chấp nhận căn tính Mêsiah và sứ vụ rao giảng của Người (Mc 6,1-6; Mt 13,53-58; Lc 4,16-30). Ông Nathanael còn nói thẳng thừng về sự tầm thường của thị trấn này rằng: “Ở Nadarét có cái gì tốt được?” (Ga 1, 46). Nadarét là nơi thân thương của Đức Giêsu thời thơ ấu nhưng lại là nơi không mấy thuận tiện cho sứ vụ của Người.

2.     “Theo thói quen” (κατὰ τὸ εἰωθὸς): Luca lả tác giả duy nhất nhấn mạnh đến thói quen này của Đức Giêsu^[11]. Cụm từ này cho thấy mức độ thường xuyên và đều đặn của những hành động của Đức Giêsu: Vào hội đường, đứng và đọc sách vào ngày Sabát. Trong đoạn giới thiệu tổng quát ngay trước đoạn này, tác giả đã giới thiệu rằng “Người giảng dạy trong các hội đường”, ở đây Người đứng và đọc. Hành động tiếp theo đương nhiên sẽ giảng dạy trong hội đường ở quê hương Người. Trong sách Công Vụ, tác giả Luca cũng diễn tả các Tông Đồ và những người tín hữu ở Giêrusalem có thói quen thường xuyên lui tới Đền Thờ (2, 46; 3, 1; 4, 1; 5,12.42; 21, 26).

---Còn tiếp---

Lm. Joseph Phạm Duy Thạch, SVD
Nguồn: https://josephpham-horizon.blogspot.com/2022/01/su-vu-cua-ang-mesiah-ngon-su-chu-giai.html (cập nhật ngày 27/01/2025)

-----------------------------------------------------------------------------------

[1] D.L. Bock, Luke Volume 1: 1:1-9:50 (BECNT Grand Rapids 1994) 54.

[2] R.E. Brown, An Introduction to the New Testament (AB; New Haven – London 2016) 75.

[3] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke I–IX. Introduction, translation, and notes (AB; New Haven – London 2008) XXVIII, 297.

[4] L. Johnson, The Gospel of Luke (SP 3; Collegeville 1991) 28.

[5] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke I–IX. Introduction, translation, and notes, 300; “Perhaps he was a Roman official who had the responsibility of knowing the truth about Christians who were accused of being enemies of Rome” [R.C. Blight, An Exegetical Summary of Luke 1-11 (Dallas 2008) 17].

[6] “words” is obviously awkward in English, and "things" (see 1:1) might be preferable, but the theme of God's Word is too obvious to gloss over completely (see note on 1:2) (L.T.Johnson, The Gospel of Luke, 28).

[7] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke I–IX. Introduction, translation, and notes, 301.

[8] Cả Mát-thêu và Luca đều ghi lại rằng “Đức Giêsu trở về từ sông Giorđan”, nhưng chỉ có tác giả Luca thêm vào cụm từ “đầy Thánh Linh” (Lc 4,1; Mt 4,1).

[9] “his teaching activity is the disclosure of christology and the fulfillment of prophecy” [F. Bovon – H. Koester, Luke 1. A commentary on the Gospel of Luke 1:1–9:50 (Hermeneia; Minneapolis 2002) 152].

[10] L.T. Johnson, The Gospel of Luke, 78.

[11] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke I–IX. Introduction, translation, and notes, 530.